Czas na kolejną powieść. Do tej pory czytaliśmy głównie tak zwaną non-fiction (wyjątkiem był ubiegłoroczny Boris Akunin). Tym razem zdecydowaliśmy się na zmierzenie się z fikcją polskich autorów. Może nie do końca fikcją. Ostatecznie to powieść historyczna, gdzie wymyślone historie i fikcyjni bohaterowie przeplatają się z tymi jak najbardziej prawdziwymi. Trylogia Złoto Gór Czarnych autorstwa Krystyny i Alfreda Szklarskich to również największa objętościowo rzecz, z przeczytanych na kółku. Jej akcja rozpoczyna się pod koniec XVIII w. na terytorium Ameryki Północnej zamieszkiwanym przez plemię Dakota. Ostatnie sceny trzeciego tomu, to opis masakry nad Wounded Knee dokonanej przez kawalerię Stanów Zjednoczonych na grupie Indian Lakota w 1890 roku.

Powieść Szklarskich jest wspaniałym pejzażem kultury Indian Ameryki północnej na przykładzie szczepu będącego swego rodzaju ikoną rdzennych mieszkańców USA. Jej szata graficzna wydaje się bardzo nowoczesna jak na czasy, w których postała (połowa lat 70. XX wieku). Tekst okraszony jest potężną ilością przypisów, z racji swej objętości (jedna czwarta całości książki) przypominających „kapsułki”, czy też boksy współczesnych podręczników szkolnych. Świetne ilustracje Józefa Marka oddają nie tylko sceny rozgrywające się na kartach powieści, ale również, a może nawet przede wszystkim pokazują otaczającą bohaterów przyrodę, broń i rzeczy codziennego użytku Indian. Znajdziemy tu nawet ilustrowany słownik używanego przez nich alfabetu migowego.

Bardzo pozytywny odbiór trylogii przez uczestników Czytania Historii, dowodzi, że dzieło Szklarskich nie zestarzało się i wciąż może pobudzać wyobraźnię kolejnych pokoleń czytelników.

Noc listopadowa 1830, Andrzeja Syty, to dość szczegółowy opis wydarzeń, które rozegrały się w Warszawie w nocy z 29 na 30 listopada 1830. W tomiku z serii BKD znajdziemy też wyjaśnienie przyczyn wybuchu powstania listopadowego. Syta opisuje łamanie konstytucji Królestwa Polskiego przez Aleksandra I i jego następcę Mikołaja I. Pisze o wprowadzeniu przez Rosjan cenzury, zniesieniu wolności zgromadzeń, ograniczeniach w obradach sejmu. Szerzej rozwodzi się nad prześladowaniem tajnych stowarzyszeń niepodległościowych. Oczywiście, głównym tematem książeczki jest to, co wydarzyło się w noc listopadową. Szczegółowość opisu sprawia, że jest to czytelnicze tour de force, szczególnie dla kogoś, kto nie zna dobrze topografii Warszawy. Dlatego czytając tekst Syty warto zaopatrzyć się w jak najlepszy plan Warszawy. Idealny byłby plan z początku XIX wieku. Ciekawe rezultaty daje też zestawienie takiego planu z epoki z obecną topografią ulic, placów i dzielnic Warszawy.

Rok szkolny 2021/22 rozpoczęliśmy od tomiku z serii Bitwy – Kampanie – Dowódcy. Obrona Niemczy 1017, Zdzisława S. Pietrasa, jest pozycją, która w 1967 roku zapoczątkowała BKD. Właśnie – przeszło pół wieku temu, a czyta się to bardzo dobrze! Pietras spróbował tu połączyć gawędziarską formę reportażu historycznego z elementami fikcji literackiej. Wymyśla np. postać niejakiego Wilka, mieszkańca wsi położonej gdzieś nieopodal Niemczy. Opis służby Wilka na stróży w grodzie działa na wyobraźnię czytelników – nie jest to już suchy zestaw faktów historycznych, ale prawie powieść. Jednocześnie Pietras robi do nas oko stwierdzając, że „[t]aki był Wilk, taki mógłby być, gdyby żył. Może nawet naprawdę ktoś podobny był w grodzie, ale – niestety – nie mamy pewności.”. Podobnie z dialogami i wypowiedziami postaci historycznych, jak np. Bolesława Chrobrego czy cesarza Henryka II. Są one wymyślone, co przyznaje autor, zastrzegając, że tak właśnie mogłyby brzmieć. Myślę, że to właśnie połączenie faktów i fikcji sprawia, że uczestnicy kółka z dużą przyjemnością przeczytali Obronę Niemczy, co przełożyło się na ciekawą dyskusję w czasie naszego Teamsowego spotkania.

Koniec roku szkolnego 2020/21 poświęciliśmy na lekturę powieści historycznej.

Boris Akunin znany jest w Polsce z serii kryminałów z Erastem Pietrowiczem Fandorinem, których akcja rozgrywa się na przełomie wieków XIX i XX w carskiej Rosji. Oprócz tego napisał szereg krótszych serii, w mniejszym lub większym stopniu powiązanych z postacią Fandorina poprzez bohaterów będących przodkami carskiego detektywa (np. z czasów Iwana Groźnego) ale również jego potomków mieszkających we współczesnej Rosji.

Jedną z takich książek nawiązujących do fandorinowskiego uniwersum jest Powieść szpiegowska. Stanowi ona część cyklu Gatunki, w którym Akunin eksperymentuje z różnymi rodzajami powieści – przygodową, szpiegowską czy science-fiction. Czytana przez nas Powieść szpiegowska rozgrywa się w czasach stalinowskiej Rosji, tuż przez atakiem nazistowskich Niemiec na ZSRR. Bohater tej książki – młody, pełen zapału i wiary w sowiecką ojczyznę pracownik tajnych służb – próbuje udaremnić intrygę niemieckiej siatki szpiegowskiej. Niemcy starają się przekonać sowiecki wywiad, a szczególnie samego Stalina, że wcale nie zamierzają zaatakować ZSRR. Czy im się to uda?

Akunin w bardzo inteligentny sposób konstruuje swoją powieść. Główny bohater – przystojny i wysportowany, potrafi wzbudzić szczególnie w nieposiadającym większej wiedzy o stalinowskiej Rosji czytelniku wiele sympatii. Ale stopniowo, dzięki postaciom towarzyszącym, majorowi Październicynowi, ofierze stalinowskich represji oraz nienawidzącej komunistów dziewczynie, w której nasz młody pracownik „organów” zakochuje się, stopniowo odkrywa mroczną stronę sowieckiego komunizmu.

Cóż. Jak to u Akunina – doskonała rozrywka dzięki trzymającej w napięciu akcji, ale też mnóstwo świetnie opowiedzianej historii.

W jaki sposób wybrać książkę na Czytanie Historii? Nie może być ona zbyt obszerna – czytanie jednej książki na semestr dla dzieci jest raczej nużące. Nie może być ona napisana trudnym, jak to się mówi „technicznym” językiem zawodowych historyków. Dlatego sięgamy raczej po prace popularyzujące historię. Bardzo ważna jest dostępność lektury w bibliotekach. Biblioteka szkolna najczęściej nie wystarcza, ale przy okazji uczniowie uczą się korzystać z sieci bibliotek miejskich, a nawet z położonej niedaleko naszej szkoły Biblioteki Śląskiej.

Wszystko to sprawia, że wybór lektur na Kółko nie jest łatwy. Dlatego też warto wziąć pod uwagę starsze serie niewielkich tomików popularyzujących historię, jak np. Bitwy Kampanie Dowódcy. Tak, zdaję sobie sprawę z wszystkich głosów krytycznych wobec tego, jak pisano o historii przed rokiem 1989. Cenzura, zmuszanie autorów do nieustannego wychwalania ZSRR i rządzących w krajach bloku wschodniego partii komunistycznych. Jednak zarzuty te dotyczą raczej historii najnowszej i trudno jest rozciągać je na przykład na dokonania historyków zajmujących się średniowieczem.

Stąd pomysł na czytanie BKD, czyli wydawanej w latach 60. i 70. serii Bitwy Kampanie Dowódcy. Luty i marzec 2021 na naszym Kółku, to trzy tomiki opowiadające o losach trzech pierwszych władców Polski – Mieszka I, Bolesława Chrobrego i Mieszka II.

Fragment recenzji uczestniczki Kółka poświęconej ostatniemu z tych tomików:

„…książka świetnie utrwala podstawowe fakty o Mieszku II. Pozwala dogłębniej poznać jego historię np. od strony jego małżeństwa z Rychezą. Książkę ze względu na rozmiar czyta się szybko, pozwala nam to jednak zapamiętać najważniejsze informacje. Dzieło jest warte polecenia komuś kto jest zainteresowany historią pierwszych Piastów.” Nina kl. 7b

Trylogia krótszych tekstów Mariana Brandysa w jednym tomie, z których na Kółko wybraliśmy środkowy (i tytułowy), czyli opowieść o losach szczątków ostatniego króla Polski – Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jednocześnie, ta dość niesamowita historia jest pretekstem do oceny postaci króla. Marian Brandys dokonuje jej w mistrzowski sposób zestawiając swoje, bardzo krytyczne wypowiedzi, z głosem wielkiego admiratora króla – tytułowego strażnika królewskiego grobu, artysty malarza Józefa Charytona.

Przeczytany tekst stał się doskonałym pretekstem do przeprowadzenia na naszym Kółku sądu nad „królem Stasiem”. Cóż, nie wypadł on na nim dobrze, choć jako moderator dyskusji i obrońca „z urzędu” starałem się tonować wytaczane przeciw niemu oskarżenia.

I jeszcze fragment recenzji uczestniczki Kółka:

„Uważam, że jest to książka warta przeczytania nie tylko dlatego, że mogłam dowiedzieć się wiele na temat samego króla i jego historii. Napisana jest stylem lekkim, czytając ją można odnieść wrażenie bezpośredniej konwersacji z autorem.” Nina kl. 7b

Kolejną przeczytaną przez nas książką była Zagłada dynastii Romanowów Andrew Cooka. Jest to dość szczegółowa relacja z ostatnich miesięcy życia ostatniego cara Rosji, Mikołaja II i jego rodziny. W tle znajdziemy historię katastrof, które doprowadziły do upadku carskiej Rosji – przegranej w I wojnie światowej, kolejnych rewolucji w 1917 roku oraz wojny domowej. Kulminacją opowieści Cooka jest dokonane przez bolszewików morderstwo carskiej rodziny w Jekateryburgu. Równie ciekawa w czytanej przez nas książce okazała się opowieść o pośmiertnych losach rodziny carskiej, czyli o poszukiwaniu miejsca ich pochówku.

Grudzień 2020. Pierwsze spotkanie czwórki uczestników Kółka i pierwsza przeczytana przez nas książka. Zaczęliśmy od czegoś, co można nazwać reportażem historycznym, czyli Bill O’Reilly i Martin Dugard w bardzo anegdotycznej opowieści o kadencji 35 prezydenta Stanów Zjednoczonych Johna Fitzgeralda Kennedy’ego. Jest to też historia zabójcy Kennedy’ego, Lee Harveya Oswalda oraz opowieść o tym, w jaki sposób został zorganizowany i przeprowadzony zamach na prezydenta USA.

Z dyskusji na Kółku wynikało, że lektura się spodobała. A to fragment recenzji jednego z uczniów zamieszczonej na gazetce w naszej pracowni historycznej:

„Książka jest ciekawa i wciągająca, wiele mnie nauczyła, podczas czytania jej wydawało mi się, jakbym stał obok tytułowego bohatera i razem z nim przeżywał wszystkie wzloty i upadki.” Mikołaj kl. 8c